Een: Staan regop met jou skouers terug. Twee: Sorg vir jouself soos jy vir iemand anders sou sorg. Drie: Maak vriende met mense wie die beste vir jou wil hê. Vier: Vergelyk jouself met die persoon wie jy gister was, nie met wie ander mense vandag is nie. Vyf: Moet nie dat jou kinders iets doen sodat jy vir hulle kwaad word nie. Ses: Maak jou bed op voor jy die wêreld kritiseer. Sewe: Streef na dinge wat jou betekenis gee, al is dit nie maklik nie. Agt: Praat die waarheid – of, ten minste, moenie lieg nie. Nege: Aanvaar dat die persoon na wie jy luister iets mag weet wat jy nie weet nie. Tien: Praat duidelik. Elf: Moenie kinders steur as hulle hul skaatsplank ry nie. Twaalf: Streel ‘n kat as jy een in die straat teëkom.
Hierdie is Jordan Peterson se ’12 Rules for life’, ‘n boek wat die afgelope paar weke nommer 1 op Amazon se nie-fiksie topverkoperlys is. Peterson is ‘n Kanadese kliniese sielkundige en professor in Sielkunde by die Universiteit van Toronto. Hoewel hy al ‘n geruime tyd sy lesings op YouTube plaas, het sy populariteit die hoogte in geskiet na ‘n onderhoud met Cathy Newman op BBC se Channel 4 twee maande gelede, wat sedertdien byna 9 miljoen keer op YouTube gekyk is.
So wat is so spesiaal aan hierdie twaalf reëls? Om eerlik te wees, baie van hierdie is advies wat ons al iewers in ons lewe ontvang het. Staan regop met jou skouers terug – reël een – klink soos ‘n kwaai onderwyser se teregwysing. Maar Peterson verduidelik telkens die rede hoekom hierdie dissipline-clichés tog belangrik is. Vir reël een, begin dit met ‘n storie oor krewe. Wanneer ‘n kreef ‘n geveg wen sal die wenner vol selfvertroue regop staan om sy dominante posisie te demonstreer. Die verloorder sal beskimmeld inkrimp en wegswem. Dit is omdat serotonin vrygestel word in die wenner se brein, net soos dit ook in mense vrygestel word wanneer ons wen, al is die mens en kreef vir 350 miljoen jaar al op ‘n aparte ewolusionêre trajek. Dit beteken eenvoudig dat ons diep instinkte het om onsself te meet teen ander mense, en hulle dan iewers in die sosiale hierargie in te pas. Mense met lae serotoninvlakke gaan meer beskimmeld voorkom, gaan meer gereeld sukkel met depressie en kan ander mense wat daarvan hou om op swakkelinge te teer na hulle aantrek, wat dan tot selfs minder serotoninvrystelling aanleiding gee. Om jou postuur te verbeter is dus die eerste stap om jou uit hierdie slegte psigofisiologiese spiraal te kry.
Of reël drie, maak vriende met mense wat die beste vir jou wil hê. Peterson sê prontuit: verminder kontak so veel as moontlik met mense wat jou seermaak of ondermyn. Jy het geen etiese verantwoordelikheid om jouself met mense te assosieer wat jou lewe moeiliker maak nie. Inteendeel, dit is jou verantwoordelikheid om mense wat die wese van jou lewe wil vernietig te verontagsaam. Dit is nie wreed nie, verduidelik Peterson, dit stuur eerder ‘n boodskap dat sekere gedrag nie verdra moet word nie.
Of reël sewe, streef na dinge wat jou betekenis gee, al is dit nie maklik nie. Betekenis is wat ons beskerm teen al die sleg van die lewe. Ten spyte van die feit dat ons almal emosioneel gewond is, het ons almal ‘n rede vir hoekom ons aanhou doen wat ons doen elke dag. Hierdie ‘betekenis’ is, volgens Peterson, meer soos ‘n instink; jy weet eenvoudig wanneer jy in die regte plek is of nie. Dink so daaraan: dit is op die grens tussen orde en chaos. As jy veilig binne orde bly, kan jy nie groei nie. As jy die heeltyd in chaos leef, is jy verlore. Vind daardie plek (‘n huweliksmaat, ‘n betrekking, ‘n tydverdryf) waar jy die beste weergawe van jouself kan wees. Dit sal jou help om al die smart en teëspoed wat deur jou lewe na jou kant toe gaan kom, te hanteer.
Daar is ‘n rede hoekom Peterson se boek so ongelooflik goed doen. Dit is geskryf vir ‘n generasie wat soms té beskermend grootgeword het, en nou, na erge teleurstelling, verlies en pyn, iets wat meeste van ons elke dag ervaar, besef dat die lewe nie altyd net maanskyn en rose is nie. Daarom is daar weggesteek in hierdie twaalf reëls ‘n boodskap van hoop: jy hoef nie die noodwendige gevolge van ander (jou ouers, jou vriende, die samelewing) se ondeurdagte besluite te wees nie.
In ‘n tyd waar almal oënskynlik ‘geluk’ najaag, is Peterson se twaalf gebooie soos yskoue water in die gesig. ‘Geluk’ is ‘n mite. Die lewe is hard. Staan eerder regop met jou skouers terug, maak jou bed op, en gaan doen iets wat vir jou betekenis gee. Só maak jy die wêreld ‘n beter plek.
